Öncelikle şunu belirtmek isterim ki CNC tezgahlar hakkında bilgi sahibi değilseniz CAM yazılımı öğrenmenizin çok bir anlamı kalmayacaktır. CatiaTürk.com da bu sebepten dolayı CAD, CAM ve CNC Tezgah konularına dengeli bir şekilde makaleler yazmamın bir sebebi de aslında budur. Çünkü talaşlı imalat konusunda çalışan bir imalat mühendisinin CAD, CAM ve CNC tezgahlar hakkında donanımlı olması ve her üç konuya da hakim olması gerektiği inancındayım.
CAD yazılımlarının nasıl öğrenildiği konusunda bir yazı yazmıştım. Güzel geri bildirimler almam üzerine bugün de CAM yazılımları hakkında yazmaya karar verdim. Zira CAD ve CAM programlarının temel bir mantığı vardır. Ve aslında CAD üzerine çalışan tasarımcıların imalat bilmemesinden kaynaklanan sıkıntıları daha önce çalıştığım şirketlerden ve çevreden edindiğim tecrübelerden dolayı biliyorum. Örneğin CAM’i yapılacak parçaların daha doğru CNC tezgahlarda üretilecek parçaların üretime bağlı kısıtlamalarının CAD kullanıcısı mekanik tasarımcılar tarafından da bilinmesi halinde verimlik ve kalitenin artacağına inanıyorum.
CAM Yazılımlarının Ortak Özellikleri
CAM konusunda bilgi sahibi değilseniz CAM Nedir? başlıklı yazımı okumanızı tavsiye ediyorum. CAM yazılımlarında ortak olan temel çalışma mantığı ana başlıklar halinde şu şekildedir:
- Yapılacak operasyonun seçimi
- Çalışılacak CNC tezgahın seçimi
- Çalışılacak referans eksenlerin (CNC tezgah sıfırının) seçimi
- Üretilecek parça için kütük seçimi
- Üretilecek parçanın modelinin seçimi
- Kullanılacak aparat veya fikstürlerin seçimi
- Çalışma hassasiyetlerinin belirlenmesi
- Takım oluşturma ve seçme işlemleri
- Takım yolu oluşturma işlemleri
- Simülasyon ve kontrol işlemleri
- Tezgah kodu alma işlemleri
- Post Processor hazırlama
Yapılacak Operasyonun Seçimi
Tornalama ya da frezeleme operasyonu mu yapacaksınız? Kaç eksen CNC tezgahta çalışmanız gerekecek? Kullandığınız CNC tezgahın hangi özelliklerde olması gerekir ve bu gereken özellikleri CAM yazılımınız ile CAM yazılım için hazırlanmış CNC tezgah post processorünüz bu özellikleri destekliyor mu? İlgili ihtiyaç duyduğunuz operasyon işlemi kullandığınız CAM yazılımının hangi menülerinden ulaşılarak hazırlanabiliyor? şeklindeki bir takım sorularının cevaplandığı ve uygulandığı aşamadır. Öğrenmek istediğiniz, kullanacağınız yazılımda bu soruların cevaplarına dikkat ederek bir öğrenme yolu izlemelisiniz. Örnek vermek gerekirse; 5 eksen bir CNC tezgahınız var ve 5 eksen CAM öğrenmek istiyorsunuz. Önce 2,5 eksen, sonra 3 ve 4 eksen işleme mantığını iyice kavradıktan sonra 5 eksen operasyonu daha verimli ve etkin bir şekilde öğrenebileceğinizi unutmayın.
Çalışılacak CNC Tezgahın Seçimi
Aynı fabrika veya atölyede birden fazla CNC tezgah bulunabilir bu sebeple öğrendiğiniz program CNC tezgah seçiminin ve programınızı hazırlayacağınız CNC tezgahın özelliklerinin belirlendiği program arayüzlerinin öğrenilmesi çok önemlidir. Yanlış bir tezgah için çok iyi frelezeme operasyonları da oluştursanız da tezgah kodlarınız farklı alarmlar verebilir, iş kazalarına yol açabilir ya da en basiti çalışmayabilir.
Çalışılacak Parça Sıfırının (Referans Eksenler Noktasının) Seçimi
Hazırlayacağınız CAM programının başarıyla çalıştırılabilmesi için CAM programınızda belirlediğiniz referans noktanızla CNC tezgahınızda ayarlayacağınız referans noktasının aynı olması kesinlikle şarttır. CNC tezgahınızda belirlenemeyecek bir referans noktasını yani parça sıfırını CAM programında seçmemek ya da seçememek yanlış imalata, yani zaman ve hammadde kayıplarına yol açacağı gibi iş kazalarına da sebep olabilmektedir. Dolayısıyla öğreneceğiniz CAM programında referans noktasının nasıl tayin edildiğini çok iyi öğrenmeniz gerekmektedir.
Üretilecek Parça İçin Kütük (Stok) Seçimi
Üreteceğiniz parçanın nasıl bir hammaddeden üretileceğini CAM programında hangi şekilde belirleyebileceğiniz çok iyi öğrenmelisiniz. Çünkü bu sayede imalat aşamasına geçmeden takım dalmalarını, takım yollarını, takım tutucu ve kütük çarpışmalarını simülasyon ekranından kontrol etme şansınız olacaktır.
Üretilecek Parçanın Modelinin Seçimi
Üreteceğiniz parçayı CAM programınıza nasıl tanıtacağınızı çok iyi öğrenmeniz gerekir. Çünkü simülasyon ekranında ölçü kontrolü yapmanız ve hatasız bir üretim gerçekleştirebilmeniz bu şekilde en sağlıklı şekilde gerçekleşebilmektedir. Zaten ne üreteceğinizi CAM programınıza öğretmedikçe sağlıklı ve güvenli çalışan bir kod elde etmeniz mümkün olmayacaktır.
Kullanılacak Aparat ve Fikstürlerin Seçimi
CAM programından elde edeceğiniz kodları CNC tezgahınızda güvenli bir şekilde çalıştırabilmek için kullanılacak bağlantı elemanlarının, aparatların veya fikstürlerin CAM programına tam olarak öğretilmesi durumunda CNC tezgahınızda zaman kaybetmeden kodlarınızı rahatlıkla çalıştırabileceksiniz. Çünkü CAM programınızın simülasyon ekranında takım çarpışması benzeri hataları görüp düzeltme şansınız olacaktır.
Çalışma Hassasiyetinin Belirlenmesi
Eğer çalışma hassasiyeti belirlemeyi bilmiyorsanız kodlarınız CAM programınızın varsayılan hassasiyeti ayarında çalışacaktır. Bu durumda da tezgahınızı gereksiz şekilde yoracak gereğinden yüksek hassasiyette çalışmanız ve zaman kaybetmeniz söz konusu olabileceği gibi, üreteceğiniz parçaların gereken hassasiyet ve kalitede üretilememesi gibi durumlarla da karşılamanız söz konusudur. Bu sebeple CAM programınızda hassasiyet ayarlamasını da çok iyi öğrenmelisiniz.
Takım Oluşturma ve Seçme İşlemleri
Kullanacağınız standart ya da özel takımları CAM programına ne şekilde tanıtacağınızı ve hangi kesme şartlarında takımınızı çalıştırmak istediğinizi çok iyi bilmeniz gerekmektedir. Aksi halde istenmeyen sonuçlarla karşılaşmanız çok muhtemeldir. Ayrıca alacağınız CNC tezgah kodlarında çalışacak takım numaralarının, CNC tezgahınızda bulunacak olan kesici takımlarla aynı numaralara sahip olması gerektiğini de hatırlatmak isterim. Yoksa delik delme operasyonu için matkap yerine tarama kafasını göndererek felakete sebep olabilirsiniz.
Takım Yolu Oluşturma İşlemleri
Takım yolu oluşturma konusu başlı başına bir uzmanlık alanı olmakla birlikte kullanacağınız CAM programında takım yoluna nasıl offset verileceği, ilerleme ve dalmaların nasıl ayarlanacağı, ne şekilde bir takım yolu oluşturursanız neleri kazanacağınız ya da kaybedeceğiniz gibi hususların bilinmesi gerekmektedir. Örneğin; ilk ayar parçasında gerçekleşmiş bir ölçü hatasının kullandığınız hangi takıma bağlı olduğunu ve ne şekilde düzeltebileceğini de öğrenmeniz gerekmektedir.
Simülasyon ve Kontrol İşlemleri
Kullanacağınız CAM programının simülasyon ekranında bulunan öğelerin ve uyarıların anlamlarını çok iyi öğrenmeniz, ölçü kontrolünün simülasyon üzerinde nasıl yapılabileceğini bilmeniz gerekmektedir.
Tezgah Kodu Alma İşlemleri
CAM programınızdan nasıl CNC tezgah kodu alabileceğinizi de bilmeniz gerekir ki, yaptığınız CAM programını CNC tezgahınıza tanıtarak iş gördürebilin.
Post Processor Hazırlama
Başlı başına uzmanlık konusudur. CAM programınızın CNC tezgahınıza uygun kod üretebilmesini sağlayan programcıklardır, post processorler. Hazırda post processorünüz varsa bunun nasıl yapılacağını öğrenmenize gerek yoktur. Post Processor yazabilen uzman insanlar piyasada aranan eleman konumundadır. İleri düzey CAM ve CNC tezgah bilgisi gerektiren bir işlemdir. Malesef yaygın CAM kurslarında öğretilmemektedir. Çok kıymetli bir teknik bilgidir.
selamun aleyküm,
CAM programlarından herhangi birini bir tasarım mühendisinin de öğrenmesi gerekir mi ? ben okulumda konstrüksiyon dalındayım mezun olduktan sonra da bu alanda çalışmak istiyorum imalata yönelmeyi düşünmüyorum sizce herhangi bir CAM programını öğrenmemin bir faydası olur mu yoksa zaman kaybı mı olur ? Aynı şeyi Catia’nın CAM modülü için de soruyorum.
Zazarı kesinlikle olmaz Emre bey. Vaktiniz varsa öğrenmenizi şahsen tavsiye ederim.
Cihan Bey,
Sitenizi çok beğendim. Teknik çalışan bir kişiden çok, akademisyen anlatımı gibi temelden girmişsiniz. Konu hakkında bilgisi olmayanların öncelikle neleri bilmesi ve araştırması gerektiği görünüyor.
Esas işim elektronik. İş gereği bazen Autocad programı ile çizim yapıyorum. Manuel talaşlı işleme tezgahlarını zaman zaman kullanıyorum. CNC tezgahları da tanıyorum. Bir eksiğimi kapatmayı düşünüyorum. Öncelikle bir dik işleme merkezine CAD çizimi yükleyip çalışmak istiyorum. Belki bir gün CNC tezgah için kontrol kartı tasarımı gündemime gelebilir. İleriye dönük bilgi topluyorum. Sizden ricam şudur: “G” kodlarını AUTOCAD programdan CNC tezgahlara hangi program aracılığı ile tranfer edebilirim? Bu konuda bildiğiniz bir kaynak var mıdır?
Selamlar.
Rıza Onaylı
Merhaba Rıza bey,
Öncelikle güzel ifadeleriniz ve ilginiz için teşekkür ederim. Ben de bu aralar gömülü sistemler ve PLC sistemlere merak saldım, yani sizin alanınıza. Makina ve elektronik artık ayrılmaz hale gelmiş. Mecburen işinizi görecek kadar da olsa öğrenmek gerekiyor. Sorunuzla ilgili olarak da http://www.catiaturk.com/imalat-2/cnc-tezgah/632/cnc-tezgahlarda-veri-aktarim-yontemleri-01.html adresindeki yazımızı tavsiye ederim. İnternette bu konuyla ilgili detaylı kaynak bulmak zor ancak bu yazımız size en azından çıkış noktası sağlayabilir.
Ayrıca Mazak, DMG gibi son teknoloji tezgahlar artık USB girişleri sayesinde kolayca verilerini kendileri alabiliyor.
Saygılarımla…
Cihan bey saygılar
Bu başarılı yorumlarınız ve soru cevap kısmınız gerçekten muhteşem.
Yeni yeni catia öğrenmekteyim CNC 3 eksen tezgah kullanmaktayım acaba yeni catia öğrenen birisinin ve bu konuda ileri seviyeye gelebilmek için izlemem gerek en doğru yolu bana gösterecek kişisiniz lütfen bir yol gösterirmisiniz. Saygılar ve başarılar dilerim.
Saygılar Can bey,
Ben bütün CAD programları için öncelikli olarak teknik resim bilgisi öğrenmeyi tavsiye ediyorum. Sonrasında ise öğrenmek istediğiniz Catia yazılımının Sketcher-Taslak çizim modülünden başlayarak sırasıyla Part Design, Assembly, Drafting, Generative Shape Design ve Sheet Metal Design modüllerini öğrenmelisiniz. En yaygın kullanılan modüller bunlar. Eğer uygulama için vakit sıkıntısı çekiyor ya da kendi kendinizi çalışma disiplinine sokamıyorsanız da mutlaka kursa giderek öğrenmelisiniz. Aksi halde çok vakit kaybedersiniz ve öğrenmeniz uzun sürer.
CATIA Cam modülü ise malesef yazılım maliyetlerinden dolayı yaygın olarak kullanılmadığından bunun yerine SolidCAM, MasterCAM ya da NX Cam modülünü öğrenmenizi tavsiye ederim. Bir de 3 eksen CNC ile yetinmeyip 4 ve 5 eksen CNC kullanmayı da öğrenmelisiniz.
Saygılarımla…
Hocam selamlar,
Cam programı nasıl öğrenilir diye araştırırken yukarıdaki yazınızı gördüm,istifade etmeye çalışacam tabi.
Fakat benim asıl kafa karışıklığım,cam nasıl öğrenilir den ziyade öğrenmeli miyim,yani öğrenebilir ve bundan para kazanabilir miyim şeklinde.Makine teknikeriyim teknik resmim oldukça iyidir(Ölçümcüyüm,imalatçı değilim).Yani cnc operatörü değil cmm operatörüyüm.İşleme tezgahlarını bilmiyorken cam öğrenebilir miyim?Belki meslek değiştiririm 🙂
Bunu merak ediyorum yorumunuzu ve yönlendirmenizi rica ediyorum mümkünse.
Teşekkürler.
Merhaba Fatih bey,
CAM yazılımını nasıl kullanacağınızı öğrenmenin elbette zararı olmayacaktır. Bununla birlikte teknik resim okumasını, tolerans sembollerinin önem ve anlamını bilmeden ya da DEA CMM tezgahının başına geçip de kumanda kolunu eline almadan ve prob deyince anlamsız bakar haldeyken PC-DMIS yazılımını avucunun içi gibi bilmek nasıl saçmalık ve boş bir bilgiyse aynı şekilde de bağlamayı, kesmeyi, takım seçmeyi, hareket ve dönme eksenlerini kısacası CNC tezgahlarda imalatı bilmeden herhangi bir veya bir kaç CAM programını avucunun içi gibi bilmek de aynı şekilde işe yaramaz bir çaba olacaktır.
Diğer yandan meslek değiştirmeyi düşünüyorsanız tezgah öğrenerek başlamanızı daha sonra CAM operatörlüğüne geçmenizi tavsiye ederim. Çünkü bu şekilde çok daha kısa sürede ilerler ve daha çok faydalanırsınız.
Saygılarımla…
Cihan bey;
Post Processor Hazırlama konusu Topsolid, Robotmaster gibi programlarda kolaya indirgenmiştir denilebilir mi? Program içinde bütünleşik olarak Post Processor modülünü, cad, cam işlemleri gibi kullanılabiliyoruz sanırım.
Ali bey,
Post Processor yazımı dediğiniz yazılımlarla pratikleştirilmiş olsa da yine uzmanlık gerektirir. Özellikle 3,4 ve 5 eksen simültane hareketlerin doğru hassasiyette yapılmasını sağlayan postları hazırlamak ve olası tüm yüzeyler için hassas kodlar elde etmek tamamen uzmanlık ve tecrübe işidir. Zaten post processor konusu lisanslı CAM yazılımı kullananlar için çok sorun olmamakla birlikte istenilip gereken emek verildiğinde öğrenilen bir şeydir. Önemli olan ise CAM ve tezgah operatörlüğünü daha ileri götürüp taşeronluktan çıkıp kendi ürününü geliştirebilmektir. Çünkü her zaman kendi ürününü kendi tasarlayıp, kendisi üretip kendisi satan kişidir en çok kazanan.
Konuyu çok dallandırıp budaklandırdım kusura bakmayın 🙂
Saygılarımla…
Hocam ben otomotiv müh okuyorum benim için yararlı olabilecek programları söyler misiniz
İbrahim bey,
Bu tarz sorular sorulduğunda mecburen soruyu soran kişinin kariyer hedefini sormak durumunda kalıyorum. Çünkü bu bir çok şeyi doğrudan etkiliyor. Bununla birlikte en azından 1 adet CAD programını, 1 adet analiz programını çok iyi öğrenmenizi kesinlikle tavsiye ederim. Buna ilaveten imalat teknikleri ve de mekanizmalar ile ilgili tecrübe kazanmanız da işinize yarayacaktır. Kariyer planlaması yapmamışsanız bir an önce kısa, orta ve uzun vadedeki hedeflerinizi içeren bir kariyer planlaması yapmanızı öneririm. Bana kariyer hedefinizi belirtmeniz durumunda daha detaylı olarak sizinle bilgi ve tecrübe paylaşımında bulunmam mümkün olacaktır.
Saygılarımla…