Atölyelerde yerleşime karar vermek stratejik açıdan çok önemli bir konudur. Yanlış yapılan Atölye Yerleşim Planı zaman kayıpları, iş kazaları, verim düşüşleri gibi maliyetler ortaya çıkmaktadır. Doğru bir yerleşime sahip olan atölyelerde işler daha düzenli ve rahat bir şekilde ilerlerken, yanlış yerleşime sahip olan atölyelerde çalışanlar bile hoşnut değildir. Atölyelerde doğru bir yerleşimle atölyenin planlanması hem ekonomik açıdan ve hem de sosyolojik açıdan önemli katma değerler sağlayarak atölyede yapılan işlerin daha başından verimine katkı olarak iş yerine dönüşler sağlayacaktır. Tabi bunun için olmazsa olmaz unsurlardan birisi de doğru şekilde belirlenmiş üretim planıdır. Üretim ve atölye planları hazırlanırken birkaç senelik planlar yerine en az 10 senelik planlar yapılmalı veya atölye kiralık bir gayr-ı menkul ise yine uzun vadeli planlama yapılarak yer seçimi yapılmalıdır.
Atölye yerleşim planı hazırlarken belli başlı hususlara dikkat edilmelidir. Bu hususları başlıklar halinde yazacak olursak sırasıyla;
1- Hammadde Girişi,
2- Mamul / Yarı Mamul Çıkışı,
3- Makine Teçhizat Yerleşimleri,
4- Kalite Kontrol Yerleşimi,
5- AR-GE , Bakım Onarım Kısımlarının Yerleşimi,
6- Hammadde ve Ürün Stok Alanlarının Yerleşimi
7- İdari Bölümlerin Yerleşimi
şeklinde yazılabilir.
Hammadde Girişi
Atölyede üretim için kullanılacak olan hammaddelerin kabulünün yapılacağı bölümdür. Mümkün olduğunda ağır vasıtaların rahatça yaklaşmasına ve hammadde siparişlerini etkin ve rahat bir şekilde boşaltmalarına olanak sağlayacak şekilde tasarlanması gerektiği gibi, hammadde stok alanına ve kalite kontrol bölümlerine yakın olmalıdır. Hammadde stok alanına ve kalite kontrol bölümlerine yakın olması ihtiyacı, temin edilen hammaddelerin kolayca sınıflandırılarak stoğa alınabilmesi ve daha önemlisi hammadde kabul açısında kalite kontrollerin yapılabilmesine elverişli olmasına olanak sağlaması sebebiyledir. Diğer yandan forklift, vinç gibi kaldırma araçlarının güvenli bir şekilde kullanılabileceği şekilde hazırlanmalıdır. Ve hammadde kabul ve stok alanları atölyenin aktif olarak üretim yapılan kısımlarından ayrı olmalıdır. Çünkü hem çalışanların verimli çalışmaları ve güvenliği açısından, ve hem de iş yeri prestiji açısından düzenli bir görünüm avantaj sağlayacaktır.
Mamul / Yarı Mamül Çıkışı
Atölyede üretilmiş olan mamüllerin yüklendiği, kargoya verildiği ve bazı işletmeler için de müşteriye teslimatının yapıldığı kısımdır. Bu bölüm de aynı hammadde girişi kısmında olduğu gibi nakliye araçlarının giriş çıkışını ve kolaylıkla mamüllere zarar vermeyecek şekilde yükleme yapılabilecek bir alan olmalıdır. Aynı şekilde kalite kontrol ve mamül depolama alanlarına mümkün olduğunca yakın olmalıdır.
Küçük işletmelerde mamül çıkışı ve hammadde girişleri aynı yerden yapılması maliyetleri düşürecektir. Ancak bu durumda raf kısımlarının yine iyi ayarlanması ve müşteriye teslim edilecek ürünlerin zarar görmesini engelleyecek şekilde olmasına dikkat edilmelidir.
Makine Teçhizat Yerleşimleri
Bu konu başlı başına bir mühendislik konusu olup üretim planlama kapsamındadır. Üretim sistemi tipine göre yerleşim belirlenmelidir. Örneğin ; esnek tipte üretim yapan atölyelerde aynı cinsten tezgahlar yan yana koyularak bir çözüm bulunabilirken , seri imalat yapılan atölyelerde tezgah sırası ile üretim proses sırası aynı olmalıdır. Tezgah çevrelerinde işçilerin rahatça çalışabilecekleri boş alanlar bırakılmalı, tezgahlar arası geçişleri kolaylaştırıcı çözümler düşünülmelidir. Üretim makinelerinde kullanılacak olan takım, aparat, mastar ve operatörün kullanacağı ölçüm aletleri gibi teçhizatlar mümkün olduğunca işçilerin kolayca ve kısa sürede ulaşabileceği korunaklı dolaplarda bulundurulmalıdır. Makinelerin atölyedeki yerleşimlerine karar verirken makina gereksinimleri açısından avantaj ve dezavantaj durumlarına da mutlaka dikkat edilmelidir aksi halde makinaların ömrü olması gerekenden kısa sürede dolabilir. Örneğin; CNC Tezgahların yerleştirileceği zeminin titreşimlerden izole edilmemiş durumda çalıştırılması haline tezgah hassasiyetleri bozulacağı gibi tezgahın bakım onarım maliyetleri aratacaktır.
Kalite Kontrol Yerleşimi
Kalite kontrol kısmı diğer kısımlardan yalıtılmış bir şekilde olmalı, temiz tutulmalıdır. Gerekli ölçüm aletleri için gereken ortam koşulları kalite kontrol bölümünde sağlanmalıdır. Örneğin CMM ölçüm cihazı için 22 derecelik oda sıcaklığı koşulları tüm mevsimlerde sağlanmalı ve tozsuz bir ortamda bulundurulmalıdır. Yoksa ölçüm ve ölçüm cihazının hassasiyeti bozulacaktır.
Kalite Kontol Bölümü atölyenin tabiri caizse kalbi olabilecek bir bölümde bulundurulmalı, toplam kalite yönetimi felsefesi gereği üretimin her aşamasına müdahale etme etkinliğine erişebileceği şekilde pozisyonlandırılmalıdır.
AR-GE , Bakım Onarım Kısımlarının Yerleşimi
Makine teçhizat yerleşiminde dikkat edilecek hususlar burada da önemlidir.
Hammadde ve Ürün Stok Alanlarının Yerleşimi
Hammadde ve ürün nakliyesine uygun olacak şekilde, hammadde ve ürün özelliklerine uygunluğu dikkate alınarak belirlenmelidir. Hammadde ve ürünlerin yerleşimi adeta bir kütüphane gibi gerektiğinde kolayca ulaşılabilecek şekilde planlanarak düzenlenmelidir.
İdari Bölümlerin Yerleşimi
Üretim yapılan kısımlara hakim olacak şekilde ama çalışanların moral ve motivasyonlarını olumsuz etkilemeyecek şekilde planlanmalıdır. İdari kısımlarda üretimden kaynaklanan gürültü ve kirliliklerin asgari düzeyde olması idari kısımları rahatlatacak ve daha verimli bir motivasyon sağlayacaktır.
Bu yazımızı burada noktalarken, çok yüzeysel olarak önemli bir konuya değindiğimizi hatırlatırız. Verdiğim bilgiler sadece akla kapı açmaktan ibarettir. Bu konular uzmanlık ve tecrübe gerektiri. Diğer yazılarımda görüşmek dileğiyle…
