in

Bağlama Elemanları: Mengeneler

Mengeneler
Mengeneler

CNC tezgahlarda parça işlenirken, matkapta delik delerken, kaynak yapılırken, tesviye yapılırken, marangozluk yaparken, yani kısacası bir parçayı sabitlemeye ve üzerinde çalışma yapmaya ihtiyaç duyduğumuz her yerde mengeneler can kurtaran gibi imdadımıza yetişen aletlerdir. Mengeneler parçayı sıkıca tutarak dönmesini ya da yerinden oynamasını engelleyerek parça üzerinde hakimiyet sağlamamıza imkan sağlarlar. Bu açıdan üretimin bir çok alanında kullanılan bir bağlama elemanıdırlar.

Mengeneler
Mengeneler

Yapısal olarak mengeneler ihtiyaca göre farklı yapılarda üretiliyor olsalar da temelde çalışma mantıkları aynıdır. En az bir tane sabit çene ve en az bir tane de hareketli çeneye sahip olan mengenelerde sıkma işlemi, genelde vidalı bir mekanizma ile sıkma kolu çevirilerek gerçekleştirilir. Sıkma işleminin tersi yönde sıkma kolu çevirildiğinde ise parça gevşetilerek sökülebilir. Vidalı sıkma mekanizmasının dışında hidrolik mengenelerde olduğu gibi sıkma işini yapmak için akışkan direncinden de yararlanılabilir. Yukarıdaki cümlelerimden de anlaşılacağı üzere iki çene arasında parçayı sıkma işini gören mengenelerin dirençli bir gövdeleri bulunmalıdır.

CNC tezgahlarda da sıklıkla tercih edilen mengenelerin çok çeşitleri bulunmaktadır. Temel mantığını bildiğiniz takdirde her tür mengeneyi bir kaç dakika içerisinde kolayca kullanmanız mümkündür. Mengenelerle ilgili özellikle dikkat etmeniz gereken hususları aşağıda mengene çeşitlerini anlatırken ifade etmeye çalışacağım. Bununla birlikte genel olarak şu konular önemlidir;

  1. Sıkma yeteneğini herhangi bir sebeple kaybetmiş olan mengeneleri kullanmayınız.
  2. Mengenelerin çenelerindeki dişlerin parçayı kavraması ve sıkarken tam olarak oturmasına dikkat ediniz.
  3. Mengene gövdesinde ve sıkma kolunda çatlak vb. mekanik kusurlar bulunmamasına dikkat ediniz.
  4. Mengene çenelerinin birbirine tam olarak paralel olmasına dikkat ediniz.
  5. Yüzeylerinin herhangi bir şekilde zarar görmesini istemediğiniz parçaları mengene ile sıkmadan önce parçanızın malzemesinden daha yumuşak başka bir malzemeyi zırh olarak kullanarak sıkma işlemini gerçekleştiriniz. Yüzey zarar görmesin diye mengeneyi tam olarak sıkmamazlık yapmayınız ve asla tam olarak sıkılmamış bir mengeneye güvenerek iş yapmayınız.

Mengene Çeşitleri

İşkenceler

İşkence Çeşitleri
İşkence Çeşitleri

Bu mengene türü seyyar bir mengenedir. Vidalı bir bağlantı ile sıkma sağlanır. Kaynakçılar, sac metal ile çalışanlar, spiral taşı ile kesme yapanlar, marangozlar işkenceyi çok sık kullanırlar. Çok pratik bir alet olmakla birlikte sıkma direnci en zayıf olan mengene türüdür. Genelde duruma göre bir kaç tane işkence kullanılarak iş parçası istenilen konumda sabitlenir. Ayrıca boru sıkma işinde kullanılan işkencelerle torna mengenesi de denilen üç çeneli işkence türünde mengenelerde bulunmaktadır.

Sabitlenebilen Mengeneler

Bu mengeneler civata veya pabuç gibi bağlantı elemanları ile sabitlenebilirler. Bu sayede rijit bir bağlama elemanı olarak karşımıza çıkarlar. Seri imalata çok uygun olmamakla birlikte genel amaçlı talaşlı imalatlarda, kaba CNC tezgah  işlerinde, takım bağlama sökme işlerinde kullanım kolaylığı açısından yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Mengene çeneleri genellikle bağlandığı yüzeye paralel olacak şekilde sıkma yaparken, değişik açılarda parça bağlamayı mümkün kılan açılı mengene çeşitleri de piyasada mevcuttur.

Mengenelerin çeneleri doğrusal sıkma yaptığında CNC tezgahlarda işleme yapılırken ve özellikle de derin talaşlara girildiğinde kesme kuvvetlerinin etkisi ile parçanın küçük miktarlarda oynamasına sebep olabilirler. Bu sebeple hammadde ve iş gücü kayıpları, takım kırılmaları olabileceği gibi tezgaha veya çalışanlara zarar verebilecek iş kazaları yaşanabilmektedir. Bu sebeple hareketli çenenin hareket ettiği doğrusal yolun açılı olarak üretildiği, açılı sıkma işlemi yapan tezgah mengenelerinin kullanılması halinde düz mengenelerden daha emniyetli bir çözüm olacağı aşikardır. Ayrıca özellikle 5 eksenli CNC işleme merkezleri gibi çok yüzeyde işlem yapılan operasyonlar için tasarlanmış, sıkma kolu çıkartılıp takılabilen, mengene sıkma kolu tarafında da kesici takımın iş parçasına yaklaşabilmesine imkan tanıyan mengenelerde geliştirilmiş olup teknik hırdavatçılardan kolayca temin edilebilmektedir.

Hidrolik Mengeneler

Diğer mengenelerden en önemli farkı adından da anlaşıldığı gibi sıkma kuvvetinin hidrolik kuvvetler tarafından karşılandığı mengene çeşididir. Özellikle seri imalat yapılırken aynı anda seri bir şekilde birden fazla mengene ağzının eşit kuvvetle sıkılmasını sağlayan bu mengenelerde hidrolik basıncının ve bu basıncı sağlayan hidrolik devre elemanlarının sağlam ve güvenilir olması gerekmektedir. Bu tür mengeneler de diğer mengeneler gibi parçaların emniyetli bir şekilde sabitlenmesini yani sıkılmasını amaçlayarak geliştirilmiştir.

Written by Cihan Koç

1982 doğumlu ve Çankırılıyım. 2009 Karadeniz Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliği bölümü mezunu olmakla birlikte, tam zamanlı bir iş yerinde çalışmaktayım. Aynı zamanda yarı zamanlı olarak çizim, tasarım, CAD, CAM, tersine mühendislik alanlarında eğitim, danışmanlık hizmetleri vermekteyim. Talepleriniz olursa iletişim kısmından bana ulaşabilirsiniz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

CAD İş İstasyonları

Aynalar

Bağlama Elemanları: Aynalar