Piyasada en yaygın ihtiyaç duyulan konulardan birisi de malzeme bilgisidir. Her sektörde olduğu gibi talaşlı imalat sektöründe de belli başlı malzemeler yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle çelik malzemeler talaşlı imalat sektöründe yaygın olarak kullanılırken ikinci sırayı alüminyum ve daha daha sonra yerine göre sırasıyla bronz, pirinç, bakır, titanyum malzemeler yaygın olarak olarak kullanılmaktadır. Bu malzemeler dışında bazı plastik türleri de (delrin, FR10 gibi) talaşlı imalat sektöründeki farklı firmalar tarafından imalatta kullanılmaktadır. Ben bu yazımda plastiklere değinmeyi düşünmüyorum. Şimdi bu saydığım malzemelerin standartlarının genel bilgilerini sırasıyla vermeye çalışacağım. Eğer bu standartları tanırsak, teknik şartnameleri okurken veya kataloglardan malzeme seçerken sadece malzeme ismine bakarak bile karar vermemiz kolaylaşacaktır. Dünyada ve ülkemizde en yaygın bilinen malzeme standartları ve örnek gösterimleri aşağıdaki gibidir:
Ben bunlardan DIN, AISI ve TSE hakkında çok kısa bilgi vermekle yetineceğim.
DIN ( Deutsches Institut für Normung):
Alman Standartları Enstitüsü’nün kısa yazılışıdır. Ülkemizdeki TS’nin Almanya karşılığıdır. Ülke çapında ihtiyaç duyulan standartların belirlenmesi çalışmalarını yapar. DIN standartlarına göre isimlendirme şablonu aşağıdaki resimde verilmiştir:
Burada verilen şablon genel şablon olmakla birlikte A ile belirtilmiş olan Ana Malzeme Grubu çelik türleri için A=1 değerini alacaktır. Hazır burada bu şablondan bahsetmişken en yaygın kullanılan metallerin DIN isimlendirmelerine örnek verelim:
Çelik – Ana grup 1
1.0000 – 1.0099 Temel Çelikler (BS)
1.0100 – 1.0299 Genel yapı çelikleri
1.0300 – 1.0799 Alaşımsız kaliteli çelikler
1.0800 – 1.0999 Alaşımlı kaliteli çelikler
1.1000 – 1.1900 Alaşımsız özel çelikler
1.2000 – 1.2900 Alaşımlı takım çelikleri
1.4000 – 1.4599 Korozyona (Aşınmaya) dirençli çelikler, yüksek sıcaklıklara
dirençli çeliklerAğır metaller (çelik hariç) – Ana grup 2
2.000 – 2.1799 Cu ve Cu-alaşımlarıHafif metaller – Ana grup 3
3.000 – 3.4999 Al ve Al-alaşımları
3.500 – 3.5999 Mg ve diğerleri
Ana gruplar bu şekilde belirlenirken şablonda BCDE sıra numarasının veriliş temel mantığını anlamaya çalışalım. DIN EN 10027-2 numaralandırma sistemi olarak bilinen bu numaralandırma sisteminde sıra numarası yapılırken malzemenin kimyasal bileşiminde bulunan elementler dikkate alınmaktadır.
Öte yandan malzemelerin listelerde, tablolarda ve raporlarda en kısa ve kesin bir şekilde belirtilebilmesi için (Alman normu DIN’e göre) 2 seçenek bulunmaktadır:
a)DIN 17007’ye göre malzeme numarası
b)DIN 17006’ya göre kısaltılmış isim
İlk seçenekteki adlandırma biçimi, sipariş ve depolama gibi işlemlerde kullanılır. Malzemenin çeşidi veya tam içeriği hakkında bilgi vermeyen ilk seçenek için örnekler aşağıdaki gibidir.
Örnek :
1.4000 : Korozyona dayanıklı %0,07 C ve % 13 Cr içeren çelik.
2.4360 : %30 Cu ve biraz da Fe içeren bakır-nikel alaşımı
Bunun yanında çeliklerin DIN 17006’ya göre yapılan kısa adlandırılmasında ise; malzeme türü, temel içeriği, üretim yeri, özellikleri ve geçirdiği ısıl işlemler gösterilebilir.
AISI Standartları
Amerikan standartlarına göre çelikler isimlendirilirken rakamlar kullanılır. 4 rakamdan oluşan isimlendirmelerde sağ baştan 2 rakam malzeme içeriğindeki karbon oranının yüz katını vermektedir. Soldan iki rakamın anlamları ise aşağıda tablo halinde verilmiştir.
Bunların dışında çelikler hakkında ve TSE’nin malzeme standartları hakkında açıklayıcı bilgi edinmek için aşağıdan indirebileceğiniz dokümanı tavsiye ederim.
